Folwark w Sikorach...
Wieś Sikory znana jest już ze źródeł XVI - wiecznych. Początkowo nosiła nazwę Nereśla-Sikory. Osada powstała najprawdopodobniej w końcu XV lub na początku XVI wieku. Położona była na skraju wielkiej własności goniądzkiej (najpierw Glińskich, później Radziwiłłów), tuż przy wielkim kompleksie puszcz: Grodzieńskiej i Bielskiej. Leżała na terenie, przez który biegła historycznie granica etniczna i administracyjna pomiędzy osadnictwem polskim i litewskim na Podlasiu.
Położenie geograficzne wsi jest przyczyną, dla którego Sikory wymieniane są w źródłach przy okazji opisów granic grodzieńskich, bielskich i goniądzkich w XVI wieku.
Jan Iwachno, w pierwszej połowie XVI w. faktor Radziwiłłów w Bielsku, za zgodą Mikołaja Mikołajewicza Radziwiłła nabył od Stanisława Sikory vel Sikorskiego należącą do niego część Sikor.
Według popisu pospolitego ruszenia ziemi bielskiej z 1565 r. do rejestru konno, w kaftanie i z oszczepem zgłosił się Mikołaj Janowicz z Sikor.
W 1571 roku włość goniądzka została włączona do starostwa knyszyńskiego. Właściciele działów dóbr szlacheckich w Sikorach zyskali pełną niezależność. Źródła szesnastowieczne wzmiankują o kilku dziedzicach z Nereśli-Sikor: W 1569 r. na wierność Koronie i królowi polskiemu przysięgali z tej wsi: Piotr syn Jana i Mikołaj syn Jana. W 1581 roku pobór łanowy opłacili: Mikołaj Waśkiewicz z Sikor-Nereśli dziedzic..., Józef Wołowicz wojewodzic smoleński dziedzic na Sikorach. Należący do Waśkiewiczów nadział ziemi w Sikorach to z pewnością dzisiejsza wieś Waśki położona niedaleko Sikor po drugiej stronie rzeki Nereśli. Natomiast Józef Wołowicz musiał być właścicielem największego obszaru ziemi w Sikorach.
Do 1591 roku wieś Sikory znajdowała się we włości knyszynskiej ziemi bielskiej. Należała pierwotnie do parafii knyszynskiej, a następnie do wydzielonej z tej parafii - parafii kalinowskiej. W parafii kalinowskiej w tym okresie pięć wsi należało do włości kalinowskiej Kurzenieckich, sześć było królewskich, a trzy wsie były ziemiańskie. Do tych ostatnich oprócz Nereśli i Waśkowicz należały Sikory usytuowane na 10 włókach szlacheckich.
W rejestrze pogłównego z 1635 roku jako największy właściciel występuje Stefan Wojno, który opłacał podatek od 4 poddanych i młyna w Sikorach. W rejestrze są tez wymienieni inni właściciele, posiadający po 1 poddanym. W 1676 roku w Sikorach występuje aż 10 właścicieli. Dwóch z nich posiada znacznie większe gospodarstwa od pozostałych. Największe gospodarstwo posiadała rodzina Tołczyków. Rejestr pogłównego wymienia: szl. Wawrzyniec Tholczyk z żoną et plebeja 8 osób, szl. Piotr Tholczyk z żoną, brat i parobek poddanych 3 z żonami.
W końcu XVIII wieku majątek znalazł się w rękach rodziny Świerzbińskich. Do majątku należało 13 gospodarstw chłopskich z 67 osobami. Majątek Kazimierza Świerzbińskiego oprócz dworu stanowiło 11,7 włók ziemi. Wynika z tego, że całość ziem w Sikorach została scalona w rękach jednego właściciela. Im należy przypisać budowę istniejącego dworu i wprowadzenie nasadzeń ozdobnych. W miejscu siedziby dworskiej z XVI wieku powstał kompleks majątku w Sikorach, w skład którego weszły: 1 murowany i 2 drewniane budynki mieszkalne, 2 obory murowane, 2 stodoły murowane, 1 piwnica murowana, 1 murowany i 1 drewniany budynek gospodarczy, 2 szalety drewniane. Ogród dworski zajmował powierzchnię 3,5 hektara.
Na podstawie inwentarza z 1824 roku dowiadujemy się, że dwór położony był w pewnej odległości od wsi Sikory. Dopiero po pewnym czasie rozbudowująca się wieś zbliżyła się do dworu i wchłonęła go w swoją zabudowę. W 1824 roku otoczenie od południa dworu stanowił "ogród fruktowy", czyli sad, w którym rosło 377 drzew owocowych, pomiędzy którymi sadzono warzywa. W sadzie przeważały drzewa jabłoni, śliw i grusz. Wokół majątku znajdowała się zieleń ozdobna, którą stanowiły lipy drobnolistne, kasztanowce białe i klony rosnące w szpalerach na granicy dziedzińca, sadów i drogi Waśki - Dudki. Nieopodal dworu w ogrodzie stała lodownia, pokryta słomą, służąca do przechowywania przetworów szybko psujących się, takich jak mięso czy jego przetwory. Po przeciwległej stronie znajdował się spichlerz zbudowany z brusów, pokryty słomą, przy nim zaraz drugi spichlerz "z drzewa starego", również pokryty słomą. Za spichlerzami w jednym ciągu umiejscowiony był "siennik" /pomieszczenie na paszę dla bydła/. Siennik był zbudowany "z drewna starego", miał trzy wrota i pokryty był słomą. Prostopadle do niego znajdowała się stodoła drewniana z drewna piłowanego z trzema wrotami, pokryta słomą. Naprzeciwko stodoły znajdowało się pomieszczenie na siano, a prostopadle do niej stała obora. Drewniana obora pokryta była również słomą, wydzielona z niej była część stajenna. Prostopadle do obory był umieszczony chlew z pięciorgiem drzwi. Naprzeciwko dworu obok chlewa stał browar "z drewna starego", pokryty tarcicami, kończący się "wołownią" dobudowaną do browaru, drewnianą, pokrytą dranicami. W zachodniej części dziedzińca znajdowała się sadzawka do pojenia bydła. Cały dziedziniec, na którym znajdowały się zabudowania i sad, otoczony był drewnianym ogrodzeniem.
We wsi przy drodze biegnącej z Kalinówki Kościelnej stała karczma dworska "z drewna piłowanego", o dachu krytym słomą, "z sieniami małemi z kominem nad dach wyprowadzonym". W karczmie była sień, izba szynkowa i komora. W pobliżu karczmy stał chlew i browar.
Od początku XX wieku do czasów II wojny światowej z tyłu dworu była wędzarnia, wozownia i szopa. Nad sadzawką stała kuźnia. Nieopodal kuźni znajdował się czworak drewniany zbudowany po 1914 roku, a rozebrany po zakończeniu II wojny. Pozostałe zabudowania gospodarcze stały tam, gdzie umiejscowiono je pierwotnie.
Dwór został szczegółowo opisany w inwentarzu z 1824 roku: do ganku wprowadzały siedmiostopniowe schodki z "balaskami tokarskiey roboty", w trakcie południowym pierwszym pomieszczeniu, zajmującym narożnik południowo - zachodni, była jadalnia o czterech oknach,/ po dwa w każdej ścianie zewnętrznej/ ośmiokwaterowych i drzwiach jednoskrzydłowych do "stancyji ekonomskiey" oraz drzwiach dwuskrzydłowych do sieni - następnego pomieszczenia w tym trakcie. Ostatnie pomieszczenie w trakcie południowym zajmował "pokój pierwszy" o czterech oknach ośmiokwaterowych (po dwa w każdej ścianie zewnętrznej), drzwiach dwuskrzydłowych do sieni i jednoskrzydłowych do garderoby...
Arkadiusz Studniarek.
Całość informacji i zdjęcia - Autora...