Bank Spółdzielczy w Trzciannem...
Zmiana charakteru działalności spółdzielni bankowej nastąpiła po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W 1920 roku została wydana ustawa o spółdzielniach, umożliwiając powstanie dwóch organizacji grupujących niektóre związki spółdzielcze i zrzeszających spółdzielnie oszczędnościowo - pożyczkowe. W okresie międzywojennym spółdzielczość bankowa w Polsce rozwijała się właściwie, korzystając w złych dla bankowości okresach z pomocy władz państwowych.
Organizatorami pierwszej spółdzielni oszczędnościowo - pożyczkowej w Trzciannem w latach 1924 - 1926 byli:
- JÓZEF SUCHCICKI - urodzony w 1887 roku w Sobieskach, ukończył szkołę handlową w Białymstoku, w latach 1909 - 1918 prowadził tajne nauczanie w mniejszych miejscowościach obecnego powiatu monieckiego,
- WŁADYSŁAW SIENKIEWICZ - mieszkający ówcześnie w miejscowości Karczak, rolnik, działacz społeczny, w latach 1928 - 1932 prowadził księgowość w Kasie Stefczyka w Trzciannem. Zginął tragicznie w 1944 roku w obozie koncentracyjnym w Sztutthofie,
- WŁADYSŁAW PODUCH - zamieszkały w Zucielcu, rolnik, aktywny działacz społeczny,
- KAZIMIERZ RUTKOWSKI - mieszkaniec Niewiarowa, rolnik, działacz społeczny,
- PIOTR KOZŁOWSKI - zamieszkały w Zucielcu, zaangażowany w działalność społeczną.
W/w w 1926 roku założyli kasę spółdzielczą nazwaną "Kasą Stefczyka". Pierwszy zarząd Kasy stanowili: Suchcicki Józef, Sienkiewicz Władysław, Poduch Władysław. W skład pierwszej Rady Nadzorczej weszli: Rutkowski Kazimierz, Purta Jan, Klepadło Dominik, Rutkowski Stanisław, Kozłowski Piotr, na stanowisku rachmistrza zatrudniono pana Karłowicza. Z upoważnienia Związku Spółdzielni kontroli w Kasie dokonywał lustrator pan Heg.
Do wybuchu wojny w 1939 roku obowiązki kasjera w Kasie Stefczyka pełniła Emilia Jaworowska, lustratorem zaś był Jan Gedyński. Siedzibą Kasy był dom parafialny przy kościele. Kasa ze względu na ograniczony zakres działalności czynna była trzy dni w tygodniu. Po wybuchu wojny wszystkie księgi i dokumenty związane z funkcjonowaniem Kasy zabrała do swojego domu pani Jaworowska. Niestety po wkroczeniu wojsk niemieckich, żandarmi zniszczyli całą dokumentację związaną z działalnością Kasy. W okresie wojny Spółdzielczość Bankowa nie funkcjonowała.
Praktycznie po zakończeniu działań wojennych wszystko trzeba było zaczynać od nowa. Już po kilku miesiącach większość spółdzielni reaktywowała swoją działalność. Na terenie gminy Trzcianne do 1949 roku funkcję Kasy Spółdzielczej w bardzo ograniczonej formie pełniła kasa przy Gminnej Spółdzielni wypłacając zaliczki kontraktacyjne i wypłaty za skup. Działalność kredytowa na rzecz rolnictwa była niewielka. Najczęściej rolnicy korzystali z pożyczek w naturze (inwentarz żywy, ziemniaki, zboże), oraz z zaliczek kontraktacyjnych udzielanych bezpośrednio przez firmy kontraktujące.
W 1949 roku zostaje wznowiona działalność Kasy Stefczyka w Mońkach. W skład pierwszego Zarządu weszli: Baworski Edward - kierownik, Grądzki Józef - członek, Jaworowska Cecylia - księgowa. Wybrano też Radę Nadzorczą z komisjami. Celem działalności Kasy miała być pomoc materialna małorolnym i średniorolnym chłopom oraz obrona ich przed lichwą i wyzyskiem na wsi. Kasa w tym okresie ściśle współpracowała ze Związkiem Samopomocy Chłopskiej.
Zadaniem Kasy było gromadzenie środków finansowych w formie oszczędności i wkładów swoich członków oraz ustalanie i przydzielanie kredytów dla indywidualnych gospodarstw rolnych. Statut Gminnej Kasy Spółdzielczej został opublikowany w Dzienniku Ustaw nr 62 z dnia 23 grudnia 1949 r. We wrześniu 1949 roku na posiedzeniu Rady Nadzorczej i Zarządu Kasy Stefczyka ustalono, żeby zebrać i doprowadzić do porządku dokumenty, które nie uległy zniszczeniu. W lipcu 1950 roku po uporządkowaniu pozostałych dokumentów przesłano je do Sądu Okręgowego w Białymstoku w celu zarejestrowania Statutu Kasy i jej Zarządu.
Sąd Rejestrowy w Białymstoku w dniu 6 lutego 1950 roku wydał postanowienie w sprawie wciągnięcia do rejestru pod nr RS.34. Kasę Stefczyka Spółdzielnię z ograniczoną odpowiedzialnością w Mońkach. Następnie Kasę przekształcono w Gminną Kasę Spółdzielczą w Mońkach. W skład Zarządu weszli: Baworski Edward, Jabłoński Antoni, Mroczko Janusz oraz ich zastępcy Świerzbiński Konstanty i Rutkowski Aleksander. Udział w kasie wynosił na ówczesne pieniądze 1000 złotych. Rozwiązanie Kasy mogło nastąpić tylko poprzez decyzję Ministra Skarbu na wniosek Banku Rolnego.
W 1951 roku następuje zmiana Zarządu, przewodniczącym zostaje Baworski Edward, członkami: Mroczko Jan, Mońko Józef, zastępcami Mikucki Piotr i Biliński Ignacy. Na stanowisko skarbnika powołano Józefa Rynkiewicza z miesięcznym wynagrodzeniem 360 złotych. W 1951 roku przystąpiono energiczniej do ściągania zaległych pożyczek, sprawy bardziej opornych dłużników kierowano do sądu i ściągano należności w drodze egzekucji. Poważnym kłopotem w tamtym okresie była kwestia bezpiecznego przechowywania kluczy. Z reguły klucze przechowywali pracownicy kasy. Właściwe zabezpieczenie gotówki w kasie spędzało sen z powiek bankowców. We wrześniu 1951 roku po raz pierwszy zrabowano gotówkę z kasy w Trzciannem.
W dniu spędu zwierząt rzeźnych skarbnik Jan Rynkiewicz z gotówką w ilości 20 tysięcy udał się z eskortą policyjną na miejsce transakcji, gdzie rolnikom miał wypłacać należne pieniądze. W chwili, gdy oddalił się od niego policjant został zaatakowany przez nieznanych bandytów i pod groźbą użycia broni zabrano mu całą posiadaną gotówkę.
Na apel Banku Rolnego w 1953 roku, dotyczącego rozprowadzenia kredytów i nawozów, do dnia 1 maja założenie zrealizowano w 100%. Stan gotówki na koniec pierwszego półrocza wynosił 71.078.23 zł. Pod koniec tego roku Komisja Rewizyjna skontrolowała całą działalność Gminnej Kasy Spółdzielczej w Trzciannem, stwierdzając, że praca przebiegała sprawnie, a kredyty rozprowadzono zgodnie z obowiązującymi przepisami.
W 1954 roku w celu wzmocnienia kontroli wewnętrznej wprowadzono w życie z dniem 1 maja Regulamin Komisji Rewizyjnej Gminnej Kasy Spółdzielczej. Najważniejszym zadaniem Komisji Rewizyjnej miało być czuwanie nad prawidłowym prowadzeniem przez Zarząd działalności w zakresie kredytowania, obrotu pieniężnego, księgowości, spraw administracyjno - gospodarczych oraz prawno - organizacyjnych. W 1955 roku z funkcji kasjera zwolniono pana Józefa Grądzkiego, powołując na to stanowisko pana Edwarda Baworskiego, a następnie zatrudniono na stałe pana Edwarda Chojnowskiego z miesięczną gażą 740 zł.
Tego samego roku Zarząd Kasy zdecydował o założeniu oświetlenia w punkcie kasowym desygnując na ten cel 700 złotych. Stan kasy na koniec 1956 roku wynosił 237.671.30 zł...
Arkadiusz Studniarek.
Całość informacji i zdjęcia - Autora...
