Moniecki Bies w kolekcji Grupy Archeo

Członkowie „Grupy Archeo” działającej przy 32. BLT zajmują się obecnie samolotem TS-8 Bies. Samolot przyjechał do Łasku w lipcu 2011 roku z Moniek, gdzie przez wiele lat niszczał na pomniku. Wyprodukowano go w 1959 roku.
Samolot o numerze fabrycznym 1E-0510 został wyprodukowany w 1959 roku. Jego pierwszym właścicielem było wojsko. Po zakończeniu wojskowej kariery został zakupiony przez APRL w 1966 roku. 28 czerwca 1966 r. zarejestrowano go pod znakami SP-CMA, na których latał do 20 marca 1969 r.
Stojący do 2011 roku w Mońkach „Bies” był pierwszym tego typu samolotem zarejestrowanym w Polskim Rejestrze Państwowym Statków Powietrznych.
Prawdopodobnie lotniczą aeroklubową karierę zakończył w Aeroklubie Białostockim skąd trafił na pomnik do Moniek.



Po wieloletnim „staniu” na cokole jego stan jest dość „opłakany”, oprócz doszczętnie wyszabrowanych kabin nie posiada ani klap ani lotek, ale trwają prace nad jak najwierniejszym ukompletowaniem samolotu.

Biesy zaczęto wycofywać z wojskowych jednostek szkolnych w połowie lat 60-tych w związku z rozpoczęciem wprowadzania do szkolnictwa nowego samolotu odrzutowego konstrukcji T. Sołtyka – TS-11 „Iskra”. Ponad 100 samolotów TS-8 zostało w tym czasie przekazanych do lotnictwa cywilnego – aeroklubów, gdzie służyły na ogół do końca lat 70. Kilka egzemplarzy zostało odbudowanych i przywróconych do stanu lotnego (zarejestrowane w klasie specjalnej). Dwa TS-8 były używane w Indonezji.

Bies w kolekcji „Grupy Archeo” w Łasku

Pierwsza próba „pozyskania” poprzez wymianę na inny samolot „Biesa” miała miejsce pod koniec 2008 roku. Władzom Pińczowa, bo stojący tam na pomniku samolot chciano pozyskać do Łasku, zaproponowano w zamian „Iskrę”. Jednak nie wzbudziło to u włodarzy Pińczowa zainteresowania.

Kolejne rozmowy przeprowadzili „Archeolodzy” w lipcu 2009 roku z burmistrzem Moniek. TS-8 „Bies” trafił na postument w Mońkach jako dar Aeroklubu Białostockiego i przez prawie 35 lat był ozdobą miasta (był to już drugi samolot jaki znalazł się na pomniku w tym mieście – pierwszym był prawdopodobnie Jak-18).
Tu propozycję „Grupy” przyjęto ze zrozumieniem i wstępnie przystano na wymianę.
Załatwienie potrzebnych dokumentów do przekazania samolotu TS-8 do Łasku oraz przydziału na „Iskrę”, która została wycofana z eksploatacji (po wypracowaniu resursu kalendarzowego) zakończyło się pełnym sukcesem pod koniec 2010 roku. Jednak tym razem warunki atmosferyczne nie pozwoliły na szybką realizację projektu.
Ekipa z Łasku zawitała w Mońkach dopiero w maju 2011 r. by najpierw zdjąć „Biesa” ze starego postumentu, tak by na tym miejscu można było przygotować nowy cokół pod nowy samolot.

Płatowiec TS-8 „Bies” został dostarczony do Łasku w lipcu 2011 roku, zaś na jego miejscu w miejscowości Mońki stanął samolot szkolno-treningowy TS-11 „Iskra” n/b „1405” pozyskany z 1.OSL w Dęblinie.


foto: Archeo Łask

Samolot został rozmontowany przewieziony i złożony w miejscu docelowym przez członków „Grupy Archeo” z Łasku.
Obecnie już „łaszczański” TS-8 „Bies” legitymuje się nr fab. 1E-0510 oraz n/b „0510”.



foto: Archeo Łask

TS-8 Bies
Pod koniec lat 1940. w LWD w Łodzi powstał projekt wstępny samolotu przejściowego o nazwie Bies, przeznaczonego do zaawansowanego treningu dla pilotów myśliwskich. Projektu jednak nie zrealizowano ze względu na rozwiązanie zakładów i przenosiny większości pracowników do Warszawy. Realizację projektu Biesa przeniesiono do CSS na Okęciu, ale do właściwych prac nad Biesem przystąpiono dopiero w 1953 w Instytucie Lotnictwa. Tutaj zespół inżynierów pod kierunkiem T. Sołtyka opracował kilka koncepcji, by ostatecznie wybrać klasyczną, ze śmigłem ciągnącym. Ważnym elementem projektu było założenie, iż będzie to samolot całkowicie metalowy z trójkołowym podwoziem z kółkiem przednim. Jako jednostkę napędową wybrano pierwszy całkowicie wyprodukowany w powojennej Polsce silnik tłokowy WN-3 (konstrukcji inż. Wiktora Narkiewicza) w układzie siedmiocylindrowej gwiazdy, o mocy startowej 320 KM. Prototyp do prób statycznych miał nr zero, natomiast P1, P2, P3 – to oznaczenia prototypów latających. Oblot prototypu P1 za sterami katero zasiadł pilot doświadczalny IL Andrzej Abłamowicz odbył się 23 lipca 1955 r.

Pozostałe dwa egzemplarze oderwały się od ziemi w tym samym roku. Latali na nich przede wszystkim piloci doświadczalni: Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec. Państwowe Próby Kontrolne prototypu Biesa P2 (z silnikiem WN-3 nr 2) odbyły się w okresie 25.09.1956 - 12.03.1957. Prowadził je por. inż. Gustaw Potocki z Instytutu Naukowo-Badawczego Wojsk Lotniczych (późniejszego ITWL). Po udanym zakończeniu prób samolot został zakwalifikowany do produkcji seryjnej i zamówiony przez wojsko. Natomiast egzemplarze prototypowe pozostały w Instytucie i służyły do prób rozwojowych, do promocji samolotu i również lotów rekordowych. Rekordy ustanowiono przed podjęciem produkcji serii próbnej (10 sztuk zbudowanych w WSK Okęcie), której pierwszy egzemplarz oderwał się od ziemi 30 maja 1957r. Próby pierwszej serii przeprowadzali piloci doświadczalni WSK Okęcie: M. Miłosz, który wykonał pierwszy lot i A. Szymański, natomiast loty odbiorcze z ramienia zamawiającego wykonywali piloci wojskowi: Z. Cypelt i J. Okulicz.

Następnie produkcja TS-8 Bies BII została przeniesiona do Mielca, gdzie pierwszy samolot oderwał się od ziemi 23 sierpnia 1958 r; miał on oznaczenie 1E-0101 – czyli pierwsza seria, pierwszy egzemplarz. Lot wykonał pilot doświadczalny wytwórni mieleckiej, inż. T. Gołębiewski. W Mielcu zbudowano 231 samolotów, ostatni egzemplarz oznaczony 1E-1021, został oblatany 7 lutego 1961 (ostatnie 10 sztuk wyprodukowano w wersji TS-8 BIII). W Mielcu wykonywali obloty: T. Gołębiewski, Z. Korab, Z. Dzwonowski, L. Stęch i M. Skowroński, loty sprawdzające wykonywał A. Gruba, natomiast z ramienia zamawiającego loty odbiorcze wykonywali piloci wojskowi: C. Meder, W. Liwiński i Z. Ostrowski. Samoloty były odprowadzane z wytwórni do jednostek przez personel latający wytwórni.

Archeo Łask